گردشگری ورزشی چیست؟
در این مقاله با این بخش از صنعت گردشگری بیشتر آشنا می‌شویم.
امروزه صنعت گردشگری در ابعاد گوناگون آن در حال پیشرفت و گسترش سریع است. در این میان، گردشگری ورزشی به معنای تجربه‌ی سفر برای شرکت یا تماشای رویدادها و فعالیت‌های ورزشی، به بخش مهمی از بازار این صنعت تبدیل شده است. بازاری که می‌تواند برای کشورهای گوناگون منبع درآمد عظیمی باشد.
به منظور رقابت در این بازار روبه رشد، به دست آوردن درک عمیق از اهمیت و فواید این بخش از گردشگری برای کشورها و جوامع گوناگون ضروری است.
فرآیندهای برگزاری رویدادهای بزرگ ورزشی، فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این رویدادها و برنامه‌ریزی برای میزبانی چنین رویدادهایی به شکل موفقیت‌آمیز، کاری بسیار دقیق علمی و حیاتی است. گردشگری ورزشی یک بازار روبه رشد است که شهرها و کشورهای زیادی در تلاش هستند تا با فراهم کردن زیرساخت‌ها، سهمی از این بازار پرسود داشته باشند.
گردشگری ورزشی چیست؟
گردشگری ورزشی در واقع سفر به اقصی نقاط دنیا برای شرکت در یک رویداد یا فعالیت ورزشی یا تماشای یک مسابقه‌ی ورزشی است. معمولا گردشگری ورزشی را به سه نوع تقسیم می‌کنند. گردشگری رویدادهای ورزشی، گردشگری ورزشی فعال و گردشگری ورزشی نوستالژیک.
در حالی که شاید بسیاری از افراد حتی نام گردشگری ورزشی به گوششان نخورده باشد، علاقه‌مندان به ورزش‌ها و تیم‌های گوناگون برای شرکت یا تماشای رقابت‌ها و مسابقات ورزشی مورد علاقه‌شان به راه‌های دور و نزدیک سفر می‌کنند.
آشنایی با دسته‌بندی‌های گردشگری ورزشی
گردشگری رویدادهای ورزشی
این بخش از گردشگری ورزشی شامل رویدادهای ورزشی بزرگ مثل بازی‌های المپیک یا مسابقات جام جهانی فوتبال است. این دو رویداد بزرگ ورزشی از مشهورترین و پرطرفدارترین مقاصد گردشگری ورزشی در دنیا هستند که هر چهار سال یک بار و هر بار در شهر و کشور متفاوتی در گوشه و کنار دنیا برگزار می‌شوند.
جام جهانی سال ۱۹۹۴ و المپیک سال ۱۹۹۶ که هر دو در آتلانتا برگزار شدند، به عنوان یک جاذبه‌ی گردشگری مهم شناخته شدند. در جریان آماده‌سازی برای جام جهانی سال ۱۹۹۴، تخمین زده شد که این رویداد ورزشی ۵۰ میلیون مسافر خارجی را به آمریکا می‌کشاند.
علاوه بر این‌ها، گردشگری مرتبط با تیم‌های مطرح ورزشی نیز بخشی از گردشگری ورزشی هستند. به عنوان مثال سفر برای تماشای مسابقه‌ی یکی از تیم‌های محبوب در یک لیگ داخلی.
گردشگری ورزشی فعال
افرادی که برای انجام یک ورزش و در واقع شرکت در یک رویداد ورزشی سفر می‌کنند گردشگران گردشگری ورزشی فعال هستند. این رویدادهای مشارکتی طیف گسترده‌ای از ورزش‌ها و اشکال مختلفی از تورنمنت‌ها و رویدادها را شامل می‌شوند.
ورزش‌هایی مانند گلف، قایق‌رانی، تنیس، ماهیگیری، موج‌سواری و حتی شنا و غواصی از ورزش‌هایی هستند که افراد برای انجام آن‌ها و شرکت در مسابقات آن‌ها به کشورهای دیگر سفر می‌کنند.
برخی از کارشناسان، این زیرمجموعه را نیز به دو دسته‌ی دیگر تقسیم می‌کنند که شامل شرکت‌کنندگان در رویداد و علاقه‌مندان به رویداد می‌شوند.
شرکت‌کنندگان در رویدادهای ورزشی کسانی هستند که یا به شکل آماتور یا حرفه‌ای در رقابت‌های ورزشی شرکت می‌کنند و برای این رقابت به جای دیگری سفر می‌کنند. علاقه‌مندان، آن دسته از افرادی هستند که در سفرهای ورزشی برای تفریح و سرگرمی شرکت می‌کنند.
گردشگری ورزشی نوستالژیک و مشاهیر
این زیرمجموعه از گردشگری ورزشی به سفرهایی گفته می‌شود که بازدید از جاذبه‌های گردشگری ورزشی را در بر می‌گیرند. به عنوان مثال تالار مشاهیر ورزشی در گوشه و کنار دنیا یا موزه‌های ورزشی و ورزشگاه‌های بزرگ و مشهور دنیا که تورهای بازدید برگزار می‌کنند. حتی ملاقات با مشاهیر ورزشی نیز در این دسته جای می‌گیرد.
گردشگری ورزشی
دسته‌بندی دیگری نیز برای این شاخه از توریسم وجود دارد. گردشگری ورزشی سخت و گردشگری ورزشی نرم.
گردشگری ورزشی سخت شامل تعداد افرادی است که در رویدادهای رقابتی ورزشی شرکت می‌کنند. در این نوع سفرها به‌طور معمول این رویداهای ورزشی هستند که انگیزه‌ی سفر به مقصدی خاص می‌شوند. بازی‌های المپیک، جام جهانی فوتبال، مسابقات جایزه بزرگ فرمول یک و رویدادهای ورزشی منطقه‌ای مانند بازی‌های آسیایی جزء این دسته قرار می‌گیرند.
گردشگری ورزشی نرم زمانی است که مسافر برای شرکت در فعالیت‌های ورزشی تفریحی یا سرگرمی‌های این چنینی سفر می‌کند. ورزش‌هایی مانند پیاده‌گردی (Hiking)، اسکی و قایق‌رانی تفریحی در این دسته قرار می‌گیرند.
اهمیت پیشرفت فناوری
با وجود این که پیشرفت‌های فناوری در سال‌های اخیر تاثیر بزرگ و قابل توجهی در صنعت ورزش نداشته اما چندان بی‌تاثیر نبوده است. فراهم شدن امکان خرید بلیط مسابقات ورزشی به شکل آنلاین، دسترسی به منابع متعددی را فراهم کرده که تا دهه‌های پیش امکان‌پذیر نبود.
امروزه ما از مدت‌ها قبل به‌طور دقیق می‌دانیم که یک رویداد ورزشی کجا و در چه تاریخی برگزار می‌شود. حتی می‌توانیم بلیط آن را زودتر تهیه کنیم و خود را برای هزینه‌ها و زمان سفر برای تماشای یک رویداد آماده کنیم. گردشگری ورزشی نه تنها امروزه جایگاه مهمی در فناوری دارد بلکه بخشی از گسترش خود را مدیون پیشرفت‌های تکنولوژی است.
مخاطبان گردشگری ورزشی چه کسانی هستند؟
مخاطبان گردشگری ورزشی با توجه به نوع ورزش مورد نظر، بررسی می‌شوند و از ورزشی تا ورزش دیگر تفاوت‌های عمده‌ای دارند. اما بررسی‌های کلی نشان می‌دهد که بیشتر مخاطبان این نوع از گردشگری را مردان بین ۱۸ تا ۳۴ سال تشکیل می‌دهند و از نظر اقتصادی در حد متوسط قرار می‌گیرند.
مطالعه‌ی دقیق‌تر آمار و ارقام، چشم‌انداز دقیق‌تری در این زمینه در اختیار ما قرار می‌دهد. به عنوان مثال، علاقه‌مندان به ورزش‌های کریکت و راگبی معمولا مسن‌تر طرفداران معمولی فوتبال و بسکتبال هستند. در حالی که ورزش‌های مختلف، مخاطبان متفاوتی دارند اما به‌طور کل همه‌ی ورزش‌ها در سال‌های اخیر با رشد گردشگر روبه‌رو بوده‌اند.
گردشگری ورزشی نه تنها در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته و به مرور در حال پیشرفت و گسترش است، بلکه به یکی از دلایل اصلی برای سفر و تعطیلات تبدیل شده است.
چرا گردشگری ورزشی فراگیر شده است؟
عوامل مختلفی بر افزایش محبوبیت و فراگیر شدن این بخش از صنعت گردشگری تأثیرگذار بوده‌اند. از میان آن‌ها به مواد زیر می‌توان اشاره کرد که هنوز هم رشد روزافزون این بخش را به دنبال دارند.
۱. دلایل و الزامات اقتصادی
۲. نوآوری‌های دنیای فناوری
۳. تغییر در نگرش‌ها و ارزش‌ها
دلایل و الزامات اقتصادی
نیاز به توضیح نیست که افراد برای شرکت در هر نوع گردشگری ورزشی ملزم به پرداخت هزینه‌های آن هستند. بنابراین، این بخش می‌تواند زمینه‌ی خوبی برای سرمایه‌گذاری و کسب درآمد باشد. به علاوه، تغییر شکل شغل‌ها در جوامع سبب شده که در سال‌های اخیر ساعات کاری کاهش پیدا کنند و بر زمان تفریح، استراحت و تعطیلات افزوده شود. پیشرفت تکنولوژی نیز بار انجام بسیاری از کارها را از دوش مردم برداشته است. افزایش درآمدها و در کنار آن افزایش زمان تفریحات و سرگرمی سبب شده که افراد و خانواده‌ها برای انجام فعالیت‌های ورزشی و هزینه کردن برای سفرهای مرتبط با ورزش، تمایل بیشتری نشان بدهند.
نوآوری‌های دنیای فناوری
یکی دیگر از عواملی که سبب استقبال مردم از این نوع گردشگری و گسترش آن به بخش وسیعی از دنیا شده، رشد و پیشرفت‌هایی است که در زمینه‌ی فناوری به وقوع پیوسته است. یکی از بهترین نمونه‌های تاثیر فناوری بر این بخش از گردشگری، ظهور انواع جدیدی از وسایل حمل‌ونقل است. با اختراع اتومبیل و فراهم شدن امکان سفر هوایی در قرن اخیر، افراد به راحتی می‌توانند برای شرکت در فعالیت‌های ورزشی به آن سر دنیا سفر کنند. این سفر به نقاط دوردست نیازمند فراهم شدن امکانات اقامتی متعدد مثل هتل، مسافرخانه و انواع اقامتگاه است. علاوه بر نقش حیاتی افزایش راه‌های حمل‌ونقل و امکانات اقامتی، ابداعات در فناوری‌های مرتبط به رسانه در گسترش این نوع از گردشگری تأثیرگذار بوده است.
مطبوعات و به دنبال آن رادیو و تلویزیون نیز تاثیر زیادی در گسترش تماشاگری ورزشی داشتند. اخیرا پیشرفت‌های فناوری در تولید تجهیزات ورزشی نیز سبب همه‌گیر شدن ورزش و به تبع آن افزایش محبوبیت گردشگری ورزشی شده است.
ابداعات فناوری باعث شده‌اند که دسترسی به اخبار و اطلاعات، امکان رزرو بلیط‌های ورزشی و سهولت شرکت کردن در مسابقات ورزشی تقریبا برای همه فراهم شود.
تغییر در نگرش‌ها و ارزش‌ها
امروزه به خصوص در جوامع غربی، افراد بیشتر از گذشته به تفریحات و سرگرمی اهمیت می‌دهند. همین مسئله سبب می‌شود که تمایل برای انجام تفریحات ورزشی و به دنبال آن گردشگری ورزشی افزایش پیدا کند. یکی از مشخصه‌های این تغییر فکر این است که امروزه کلینیک‌های تناسب اندام با اهداف تجاری روزبه‌روز در حال گسترش هستند. این کلینیک‌ها بیشتر بر جنبه‌های فردی و شاید لذت‌گرایی ورزش تاکید دارند.
در عین حال که شرکت در مسابقات ورزشی و پیروزی در آن‌ها برای دسته‌ی زیادی از افراد و دوستداران ورزش دارای اهمیت است اما عده‌ی زیادی نیز بیشتر تمایل دارند تا فعالیت‌های ورزشی را برای تفریح و سرگرمی انجام دهند.
گردشگری ورزشی و تاثیرات آن بر بخش‌های مختلف
گردشگری ورزشی گرچه مرزهای محدودی دارد اما بر بخش‌های مختلف نظیر اقتصاد، محیط زیست و فرهنگ تاثیرگذار است.
گردشگری ورزشی و اقتصاد
بیشتر تحقیقات انجام شده در گردشگری رویدادهای ورزشی بر مسائل مالی و اقتصادی و تاثیرات این رویدادها بر کشور میزبان تمرکز داشته‌اند. سیاستمداران، برنامه‌ریزان و اقتصاددانان برای احیای اقتصاد محلی، بر گسترش گردشگری ورزشی تاکید دارند. این بخش از گردشگری از آنجایی که شامل دو بخش پرطرفدار و پرسود است بدون شک به بهبود شرایط اقتصادی یک جامعه کمک خواهد کرد. آمار و ارقام زیادی درباره‌ی تاثیر رویدادهای بزرگ ورزشی بر اقتصاد مناطق گوناگون منتشر شده است. بررسی آن‌ها این مسئله را ثابت می‌کند که رشد این بخش از صنعت گردشگری تحول اقتصادی را برای میزبان این رویدادها به همراه داشته است.
گرچه برگزاری رویدادهای ورزشی، منافع اقتصادی زیادی برای میزبانان به دنبال دارد اما برنامه‌ریزی کنندگان این رویدادها باید تأثیرات جنبی آن را نیز در نظر بگیرند. این تأثیرات ممکن است مثبت و حتی منفی باشند. این تأثیرات مثبت و منفی در رویدادهای ملی و بین‌المللی بسیار قابل توجه‌تر هستند.
یکی از مسائلی که باید به دقت مورد بررسی قرار بگیرد بحث هزینه‌های برگزاری رویداد و فراهم کردن امکانات و تجهیزات لازم برای ورزش‌های مختلف است. علاوه بر این‌ها، برگزاری یک رویداد بزرگ و جذب گردشگران زیاد از سراسر دنیا تأثیرات فرهنگی و زیست‌محیطی بی‌شماری بر کشور و منطقه‌ی میزبان و زندگی اهالی آن دارد.
تبدیل امکانات ورزشی از امکانات محلی به امکانات ملی و بین‌المللی ممکن است تأثیر منفی در محیط زیست داشته باشد. البته در کنار این، نباید جنبه‌ی اشتغال‌زایی و کسب درآمد برای اهالی را فراموش کرد.
تأثیرات فرهنگی و اجتماعی گردشگری ورزشی
گردشگری ورزشی تأثیراتی فراتر از مسائل اقتصادی دارد. از میان تأثیرات مثبت این بخش از گردشگری بر فرهنگ، موارد زیر را می‌توان نام برد:
گردشگری ورزشی، روحیه‌ی اجتماعی، میراث ملی و هویت جامعه را تقویت می‌کند چرا که اهالی منطقه برای ارتقاء فرهنگشان با هم همکاری می‌کنند.
گردشگری ورزشی وسیله‌ای فراهم می‌کند تا گردشگران از سیار نقاط دنیا به یک کشور سفر کرده و با فرهنگ آن منطقه بیشتر آشنا شوند.
گردشگری ورزشی اهالی یک منطقه را به احیا و حفظ سنت‌های فرهنگی، تشویق و ترغیب می‌کند.
و اما از میان تأثیرات منفی آن می‌توان موارد زیر را نام برد:
فرصت‌های سودآور گردشگری ممکن است منجر به برهم خوردن تعادل اقتصادی منطقه‌ی میزبان و از بین بردن جوامع سنتی شود.
در صورت عدم برنامه‌ریزی صحیح، گردشگری ورزشی ممکن است به میراث فرهنگی و هویت یک جامعه آسیب بزند.
جامعه ممکن است برای تطبیق با شرایط جدید، تغییراتی در فرهنگ خود ایجاد کند.
امکان بروز بی‌نظمی و آشوب در رویدادهای بزرگ و همچنین امکان ایجاد تنش بین میزبان و گردشگران وجود دارد.
تأثیرات گردشگری ورزشی بر محیط زیست
هر چه محبوبیت و فراگیری این بخش از صنعت گردشگری افزایش پیدا می‌کند، تأثیرات آن بر منابع طبیعی بیشتر می‌شود. ورزش‌هایی که در فضای باز و در طبیعت انجام می‌شوند، ممکن است به طبیعت آسیب بزنند.
در واقع برخی فعالیت‌های ورزشی و حتی رفتارهای خود ورزشکاران ممکن است برای محیط زیست مخرب و آسیب‌زننده باشد.
دوچرخه‌سواران کوهستان ممکن است به خاک و پوشش گیاهی منطقه آسیب بزنند.
نور و سروصدای ایجاد شده توسط قایق‌های پرسرعت و ماشین‌های رالی، حیوانات را فراری می‌دهد.
ورزشکارانی که در طبیعت اقامت می‌کنند، با ریختن زباله در پارک‌ها و جریان‌های آب، محیط زیست را به خطر می‌اندازند.
لنگر قایق‌ها و کشتی‌ها و بی‌مبالاتی غواصان ممکن است که به صخره‌های مرجانی و دنیای زیر آب آسیب بزنند.
علاوه بر این، تصرف زمین‌ها به خصوص در مناطق بکر، برای ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز تأسیس امکاناتی چون پیست‌های اسکی یا زمین‌های گلف، برای محیط زیست زیان‌آور است. جنبه‌ی دیگر این زیان، تأمین امکانات مورد نیاز برای ورزش و اقامت گردشگران است. ساخت‌وسازهای بی‌رویه برای فراهم کردن امکانات اقامتی و رستوران‌ها و زیرساخت‌های لازم برای تأمین وسایل حمل‌ونقل عمومی، مصرف انرژی و آلودگی ایجاد شده توسط وسایل حمل‌ونقل، همگی عوامل تهدید محیط زیست هستند. سفرهای گروهی به برخی مناطق نیز موجب افزایش فشار و آسیب به منطقه می‌شود.
اما گردشگری ورزشی با همه‌ی این تأثیرات مثبت و منفی بدون شک منافعی نیز به دنبال دارد. با رشد گردشگری ورزشی:
ورزش‌ها به یک منبع سرمایه‌گذاری در صنعت گردشگری تبدیل می‌شوند.
ایجاد فرصت‌های شغلی جدید و رستوران‌ها و هتل‌های پر از مسافر، رشد اقتصادی را در پی دارد.
فرصتی برای معرفی شهر یا کشور و ارائه‌ی تصویر مثبتی از جامعه فراهم می‌شود.
سبب افزایش امکانات به خصوص امکانات ورزشی می‌شود.
فرصت‌هایی برای تفریح و سرگرمی جوانان فراهم می‌شود.
زیرساخت‌های جدید را توسعه می‌دهد.
موجب رشد و توسعه در بخش‌های دیگر صنعت گردشگری منطقه می‌شود.
قابلیت‌های سازمانی و بهره‌برداری از بازار را افزایش می‌دهد.
منابع مالی مورد نیاز برای ایجاد امکانات جدید ورزشی را فراهم می‌کند.
حمایت جامعه از ورزش و رویدادهای ورزشی را افزایش می‌دهد.
در این مقاله با تعریف گردشگری ورزشی و اثرات آن بر اقتصاد و فرهنگ جامعه آشنا شدیم. در ادامه‌ی مجموعه مقالات گردشگری ورزشی، به گوشه و کنار دنیا سفر می‌کنیم و با جنبه‌های گوناگون این بخش پرسود صنعت گردشگری در دنیا آشنا می‌شویم.